Τι είναι οι “Ανοικτές Πλατφόρμες Καθοδήγησης”

Μετά από δύο και πλέον δεκαετίες έρευνας και κλινικής εμπειρίας έχει αποδειχθεί ότι η υπολογιστικά καθοδηγούμενη χειρουργική και εμφυτευματολογία δίνει σημαντικά υψηλότερη ακρίβεια από τις συμβατικές μεθόδους. 

Τι συμβαίνει σήμερα

Σήμερα υπάρχει στην αγορά πλήθος εμπορικών εφαρμογών και υπηρεσιών που παρέχουν στον κλινικό τη δυνατότητα εφαρμογής ψηφιακών σχεδίων χειρουργικής τοποθέτησης και προσθετικής αποκατάστασης. Ωστόσο αυτή η τάση του ψηφιακού μετασχηματισμού, παρότι εντυπωσιακή τα τελευταία χρόνια, δεν συνοδεύεται από ελάττωση του κόστους που παραμένοντας υψηλό αποτρέπει πολλούς εν δυνάμει χρήστες να χρησιμοποιήσουν αυτές τις τεχνολογίες.

Έτσι πολλοί κλινικοί δεν αξιοποιούν και προς όφελος των ασθενών τους τις υπολογιστικές μεθόδους στην πράξη και έτσι το κλινικό feedback μένει περιορισμένο παρότι ζωτικά αναγκαίο για την κατανόηση και την εξέλιξη της σχετικής τεχνολογίας.

Αλλά δεν είναι μόνο το κόστος. Αυτή η πραγματικότητα τονίζεται και από το γεγονός, που επιβεβαιώνει και η σχετική φτωχή βιβλιογραφία, ότι είναι περιορισμένη η διάδοση εναλλακτικών εφαρμογών που να βασίζονται σε ελεύθερα λογισμικά ανοιχτού κώδικα (ΕΛ/ΛΑΚ). Υπάρχουν, ωστόσο, ερευνητικές προσπάθειες και μερικές συνοδεύονται από κλινικές εφαρμογές.

Η δυναμική των ΕΛ/ΛΑΚ

Συνήθως στις διάφορες εφαρμογές ελεύθερου και ανοικτού κώδικα λογισμικού υπάρχουν σε πιο «πηγαία» μορφή λιγότερα ή περισσότερα εργαλεία από αυτά που υπάρχουν στα εμπορικά ή ιδιόκτητα λογισμικά κλειστού κώδικα. Επίσης για ένα ίδιο ή ανάλογο εργαλείο μπορεί να υπάρχουν λιγότερες ή περισσότερες δυνατότητες.

Η ουσία είναι ότι σήμερα τα υπολογιστικά δομικά εργαλεία είναι δημόσια και μπορούν να χρησιμοποιούνται είτε σε ελεύθερες, είτε σε εμπορικές εφαρμογές παράγοντας το ίδιο αποτέλεσμα για τον τελικό χρήση με πιο τυποποιημένη παραμετροποίηση στα εμπορικά λογισμικά σε σχέση με τα ελεύθερα λογισμικά ανοιχτού κώδικα όπου τα εργαλεία μπορούν να τροποποιούνται, να προσαρμόζονται ή και να «συνεργάζονται» ανάλογα με τις εκάστοτε κλινικές χρήσεις.

Οι εμβιομηχανικοί, οι μηχανικοί λογισμικού και οι γιατροί είναι οι βασικές επιστημονικές ομάδες που με τη συνεργασία τους στηρίζουν και προωθούν τον ψηφιακό μετασχηματισμό. Οι τεχνικές και οι ιατρικές επιστήμες, με όρια σαφώς καθοριζόμενα μεταξύ τους, αλλά και με τις τεχνολογικές εξελίξεις ολοένα να σμικρύνουν το χάσμα που σήμερα τις χωρίζει.

Πολύ πιθανό στο άμεσο μέλλον γνωστικά αντικείμενα όπως η 3D/4D τεχνολογία και η τεχνητή νοημοσύνη δρώντας σαν καταλύτες να οδηγήσουν σε συνδυαστική εκπαίδευση κάποιων μαθημάτων στις τεχνικές και ιατρικές σχολές.

Επιλογές για το άμεσο μέλλον

Τα τελευταία χρόνια, η παγκόσμια κοινότητα των γιατρών που ασχολούνται με την υπολογιστική είτε ερευνητικά είτε σαν τελικοί χρήστες αυξάνεται με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς από όσο τη δεκαετία του 2000. Σήμερα ένας γιατρός που ενδιαφέρεται να ασχοληθεί έχει περισσότερες επιλογές, που θα μπορούσαν να συνοψιστούν σε δύο κατευθύνσεις.

Η πρώτη κατεύθυνση είναι αυτή του τελικού χρήστη κάποιων εμπορικών υπολογιστικών προιόντων, πακέτων λογισμικού ή υπηρεσιών που συνήθως συνοδεύονται από εκπαίδευση στα σχετικά προγράμματα. Ίσως για αυτόν που θεωρεί την υπολογιστική απλά σαν ένα επιπλέον εργαλείο και βέβαια δεν έχει πρόβλημα με το κόστος να είναι μια καλή επιλογή έστω για να συγχρονιστεί με τις εξελίξεις στην επιστήμη και την αγορά.

Η δεύτερη κατεύθυνση αφορά περισσότερο εκείνον που θεωρεί την υπολογιστική όχι απλά μια ανανέωση στην κλινική του φαρέτρα, αλλά μια διαφορετική θεώρηση του κλινικού του έργου, από το σχέδιο θεραπείας μέχρι την κλινική πράξη, που σύντομα θα κυριαρχήσει στην επαγγελματική του καθημερινότητα. Εδώ, τουλάχιστον προς το παρόν, θα πρέπει με προσωπική συστηματική και δημιουργική ενασχόληση να εξοικειωθεί και με το περιβάλλον ελεύθερων και ανοικτού κώδικα λογισμικών.

Και αυτό διότι μέσα σε τέτοιες πολυδύναμες πλατφόρμες, που διαρκώς ανανεώνονται με νέα εργαλεία τα οποία δημιουργούν και μοιράζονται ερευνητές από όλον τον κόσμο, ένας κλινικός, αξιοποιώντας την ελεύθερη πρόσβαση μπορεί να επιλέξει, να σχεδιάσει, να εφαρμόσει ή και να συνεισφέρει ο ίδιος στη βελτίωση των εγχειρητικών και αποκαταστατικών σχεδίων για τα οποία άλλωστε έχει και την ευθύνη απέναντι στον ασθενή.

Όπως αναφέρθηκε υπάρχουν ήδη σχετικές έρευνες και εφαρμογές, οι οποίες κυρίως αφορούν συνεργασίες ανάμεσα σε διαφορετικές λογισμικές πλατφόρμες, που μάλιστα η πλειονότητά τους δεν είναι ανοικτού κώδικα. Ωστόσο, το ζητούμενο σήμερα, είναι η ανάπτυξη ΕΛ/ΛΑΚ όπου στο περιβάλλον ενός εκάστου εξ αυτών θα είναι δυνατή η υλοποίηση όλων των σταδίων της υπολογιστικής σχεδίασης. Για παράδειγμα στον τομέα της στατικά καθοδηγούμενης οδοντικής εμφυτευματολογίας να υπάρχουν σε ένα ενιαίο περιβάλλον ΕΛ/ΛΑΚ όλα τα εργαλεία από τα σχετικά για την εισαγωγή των ιατρικών εικόνων μέχρι τα σχετικά για την σχεδίαση του οδηγού και την εκτίμηση της ακρίβειας τοποθέτησης.

Αυτόν τον στόχο έρχεται, σαν παράδειγμα, να υπηρετήσει η προτεινόμενη ψηφιακή ροή εργασίας που θα μπορούσε να έχει το ακρωνύμιο “ΠΕΟΑ“(Προετοιμασία, Εμφύτευμα. Οδηγός, Ακρίβεια) ή “PIGA” (Preparation, Implant, Guide, Accuracy), η οποία παρουσιάζεται με videos σε αυτόν τον ιστότοπο και η οποία αναπτύσσεται σε μια ενιαία πλατφόρμα ΕΛ/ΛΑΚ όπου περιέχονται ή μπορούν να εισάγονται όλα τα αναγκαία εργαλεία για ένα εξειδικευμένο κλινικό έργο, αλλά και για τον έλεγχο της ακρίβειάς του.

Επίλογος

Σε αυτή λοιπόν τη μεταβατική φάση της «υπολογιστικής ωρίμανσης», που έχει ήδη ξεκινήσει και θα χαρακτηριστεί από τη προοδευτική σμίκρυνση του χάσματος ανάμεσα στις τεχνικές και ιατρικές επιστήμες, ένα επόμενο βήμα είναι η γνωριμία και εξοικείωση με τέτοιες ελεύθερες και ανοικτού κώδικα πλατφόρμες με στόχο την ανάπτυξη και την διάδοσή τους.

Η δημιουργία του ιστότοπου «Ανοικτές Πλατφόρμες Καθοδήγησης» είναι μια μικρή συμβολή σε αυτή την κατεύθυνση.

Δημήτρης Τρικεριώτης DMD, OMFS